Διονύσιος Τσιριγώτης: Η ελληνική στρατηγική στη Μικρά Ασία, 1919-1922

Πρόλογος: Γιώργος Κοντογιώργης
Εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα 2010 – info@piotita.gr - www.piotita.gr

Στο βιβλίο επιχειρείται μια σφαιρική και σε βάθος εξέταση των αιτίων της Μικρασιατικής καταστροφής. Υπό το πρίσμα των στρατηγικών και πολιτικών δεδομένων της εποχής εκείνης, το κεντρικό ζήτημα της μελέτης αποκρυσταλλώνεται στο ερώτημα εάν και σε ποιο βαθμό η μικρασιατική εκστρατεία ήταν μια ορθολογική στρατηγική απόφαση. Η ανάλυση συμπεριλαμβάνει τόσο το διεθνές περιβάλλον...
όσο και τις στάσεις και συμπεριφορές των κύριων δρώντων του ελληνικού πολιτικού συστήματος.
Σε ποιο βαθμό για παράδειγμα η πολιτικό-στρατιωτική εμπλοκή της Ελλάδας στη Μικρά Ασία ήταν όχι μόνο ιστορική αλλά και επιτακτική πολιτικοστρατηγική και δομική αναγκαιότητα; Σε ποιο βαθμό και σε ποια έκταση η μικρασιατική εκστρατεία ήταν άρρηκτα αλληλένδετη με την πολιτικό-διπλωματική επίλυση του Ανατολικού Ζητήματος; Σε ποιο βαθμό αυτό ενέπλεκε τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής και πόσο η ελληνική υψηλή στρατηγική συνεκτίμησε τόσο την στρατηγική αυτών των δυνάμεων όσο και τον τρόπο που εξελίσσονταν;
Μεταξύ πολλών άλλων, εξετάζονται οι εσωτερικές κοινωνικοπολιτικές παράμετροι και οι εξωτερικοί περιορισμοί-ευκαιρίες της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας και ιδιαίτερα η Μεγάλη Ιδέα υπό το πρίσμα του συνόλου των πολιτικών, διπλωματικών, οικονομικών, στρατιωτικών και άλλων μέσων του τότε ελληνικού κράτους. Αναλύεται η τότε στρατιωτική ισχύς της Ελλάδας, οι εξελίξεις στο εσωτερικό που υπονόμευσαν την εκστρατεία και οι συνέπειες της βαθιάς διαίρεσης των Ελλήνων σε βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς.
Η μελέτη αναζητά και φωτίζει τις αναφυόμενες ευκαιρίες και περιορισμούς του διεθνούς περιβάλλοντος καθώς και τον τρόπο διαχείρισής τους από την ελληνική πολιτική ηγεσία. Έτσι, οριοθετούνται οι κεντρικοί πολιτικοί στόχοι, εξετάζεται ο τρόπος που αξιοποιήθηκαν οι συντελεστές ισχύος της Ελλάδας και ο βαθμός στον οποίο η εκστρατεία ήταν νομιμοποιημένη στο εσωτερικό μέτωπο και στο διπλωματικό πεδίο.
Επιπλέον, στο πλαίσιο μιας συνολικής αποτίμησης της ελληνικής υψηλής στρατηγικής φωτίζεται ένας μεγάλος αριθμός κριτηρίων και παραγόντων αποφασιστικής σημασίας: Μεταξύ άλλων, η προσαρμοστικότητα της ελληνικής Υψηλής Στρατηγικής στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον, η αποτελεσματικότητα σύζευξης των μέσων με τους σκοπούς, τα σημεία τρωτότητας που αποδείχθηκαν μοιραία και η διάσταση μέσων και στόχων.
Τα στρατηγικά και πολιτικά ζητήματα της μικρασιατικής εκστρατείας συνδέονται με τα κεντρικά ερωτήματα της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής τον ρόλο των διεθνών θεσμών, της ισχύος, την έννοια του εθνικού συμφέροντος, τις σχέσεις των μικρών κρατών με τις μεγάλες δυνάμεις, τους περιορισμούς και καταναγκασμούς της διπλωματίας μιας χώρας και τον ορθολογικό ή ανορθολογικό χαρακτήρα εναλλακτικών στρατηγικών αποφάσεων στην εξωτερική πολιτική μιας χώρας.

Απόσπασμα από τον πρόλογο του Καθηγητή Γιώργου Κοντογιώργη:
«Το έργο του Διονύση Τσιριγώτη, “Η ελληνική στρατηγική στη Μικρά Ασία, 1919-1922. Σύγχρονη ελληνική ιστορία και εξωτερική πολιτική” μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μία παραδειγματική επιστημονική παρέμβαση σε ένα κρίσιμης σημασίας ζήτημα του ελληνικού κόσμου και της ευρύτερης περιοχής, όπως είναι το μικρασιατικό εγχείρημα. Είναι παραδειγματική, διότι ανεξαρτήτως του αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με το ερμηνευτικό του πόρισμα, περιέχει μία στέρεη επιχειρηματολογία, η οποία εδράζεται αφενός σε μία εξαντλητική αναδίφηση στις πηγές και αφετέρου σε νέες γνωσιολογικές βάσεις. Όντως, ο συγγραφέας εξετάζει το Μικρασιατικό ζήτημα με γνώμονα τις παραμέτρους και τη δυναμική του διεθνούς συστήματος, ενώ συγχρόνως αναδεικνύει τη διεθνή του διάσταση και τις επιπτώσεις του στις μετέπειτα γεωπολιτικές εξελίξεις».

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Πρόλογος του καθηγητή Γιώργου Κοντογιώργη

Κεφάλαιο 1
Το θεωρητικό υπόβαθρο της μελέτης –Θουκυδίδεια Παράδοση

Κεφάλαιο 2
Κεντρικές υποθέσεις εργασίας

Κεφάλαιο 3
Μακροϊστορική επισκόπηση της ελληνικής υψηλής στρατηγικής, 1830-1918

Κεφάλαιο 4
Προσδιορισμός και διαμόρφωση της υψηλής στρατηγικής
4.1. Εννοιολογικός προσδιορισμός της υψηλής στρατηγικής
4.2. Προσδιοριστικές μεταβλητές και κριτήρια αξιολόγησης της υψηλής στρατηγικής
4.3. Κριτήρια αξιολόγησης της υψηλής στρατηγικής
4.4. Εναλλακτικές πολιτικοστρατιωτικές στρατηγικές
4.4.1. Πολιτικές στρατηγικές
α) Σύναψη συμμαχίας με ένα ή περισσότερα κράτη
β) Η πολιτική της ουδετερότητας
γ) Σύμπραξη με τον ή τους ισχυρούς κρατικούς δρώντες-πόλους του διεθνούς συστήματος στη βάση ενός πλαισίου πελατειακών σχέσεων
4.3.2. Στρατιωτικές στρατηγικές
α) Επιθετικές στρατηγικές
β) Αμυντικές στρατηγικές
Κεφάλαιο 5
Γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές παράμετροι της ελληνικής υψηλής στρατηγικής στη Μικρά Ασία
5.1. Η κατανομή ισχύος-συμφερόντων πριν από την απόφαση των δυνάμεων της Αντάντ για αποστολή ελληνικών στρατιωτικών
δυνάμεων στη Σμύρνη

Κεφάλαιο 6
Διάγνωση του διεθνούς περιβάλλοντος από τους διαμορφωτές της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
6.1. Διάγνωση του διεθνούς περιβάλλοντος από την κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου
6.2. Διάγνωση του διεθνούς περιβάλλοντος από τις μετανοεμβριανές κυβερνήσεις
6.3. Εμπειρικός έλεγχος του δεύτερου αναπάντητου ιστορικού ερωτήματος

Κεφάλαιο 7
Πολιτικοί στόχοι της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
7.1. Πολιτικοί στόχοι της υψηλής στρατηγικής του Ε. Βενιζέλου
7.1.1. Πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας
7.1.2. Αναβίβαση της διεθνούς θέσεως και του ρόλου της Ελλάδας
7.1.3. Επιβολή της ελληνικής πολιτικής βουλήσεως στην κεμαλική κυβέρνηση
7.1.4. Διαμελισμός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας
7.2. Πολιτικοί στόχοι των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων
7.2.1. Αναστολή των στρατιωτικών επιχειρήσεων και εκκένωση της Μικράς Ασίας ή επανέναρξη και συστηματικοποίησή τους με στόχο την επιβολή των όρων της Συνθήκης των Σεβρών στο κεμαλικό πολιτικό καθεστώς;
7.2.2. Επιβολή της ελληνικής πολιτικής βουλήσεως στον Κεμάλ
7.2.3. Η πολιτική απόφαση της μετανοεμβριανής κυβέρνησης για προέλαση της ελληνικής στρατιάς προς την Άγκυρα
7.2.4. Απόφαση της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας για κατάληψη της Κωνσταντινούπολης –διακήρυξη της αυτονομίας της Σμύρνης
7.2.5. Πολιτικές-διπλωματικές διεργασίες για αναστολή των επιθετικών επιχειρήσεων. Παγίωση των τετελεσμένων ή οριστική απεμπλοκή των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων από τη Μικρά Ασία;

Κεφάλαιο 8
Μέσα της ελληνικής υψηλής στρατηγικής της μικρασιατικής εκστρατείας
8.1. Μέσα της υψηλής στρατηγικής του Ε. Βενιζέλου
8.1.1. Εξισορρόπηση της ισχύος του αντιπάλου
α) Εσωτερική εξισορρόπηση
β) Εξωτερική εξισορρόπηση
8.1.2. Εκμετάλλευση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
α) Εφαρμογή κεραυνοβόλων στρατιωτικών ενεργειών
β) Διεξαγωγή αποφασιστικών μαχών
8.1.3. Ενίσχυση της διεθνούς θέσεως της Ελλάδος –διπλωματική διάσταση της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
8.2. Μέσα της υψηλής στρατηγικής των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων
8.2.1. Εσωτερική εξισορρόπηση. Ποιοτική και ποσοτική εσωτερική στρατιωτική εξισορρόπηση
8.2.2. Εξωτερική εξισορρόπηση
8.2.3. Διπλωματική στρατηγική
8.2.4. Στρατιωτική στρατηγική (διεξαγωγή αποφασιστικών μαχών για την επίτευξη του πολιτικού στόχου)
α) Επιθετικές επιχειρήσεις του Μαρτίου του 1921
β) Επιθετικές επιχειρήσεις του Ιουνίου του 1921
γ) Επιθετικές επιχειρήσεις πέρα από τον Σαγγάριο
δ) Η υπέρβαση του κορυφαίου σημείου της άμυνας του κεμαλικού στρατού
ε) Η ελληνική υψηλή και στρατιωτική στρατηγική οδηγείται σε αδιέξοδο (κεμαλική αντεπίθεση)

Κεφάλαιο 9
Νομιμοποίηση της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
9.1. Εσωτερική νομιμοποίηση
9.1.1. Εσωτερική νομιμοποίηση της υψηλής στρατηγικής του Ε. Βενιζέλου
9.1.2. Πραγματολογική διερεύνηση του ιστορικού γρίφου περί της απόφασης του Ε. Βενιζέλου για τη διεξαγωγή εκλογών την 1η Νοεμβρίου του 1920
9.1.3. Εσωτερική νομιμοποίηση της υψηλής στρατηγικής μετανοεμβριανών κυβερνήσεων
9.2. Διεθνής νομιμοποίηση της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
9.2.1. Διεθνής νομιμοποίηση της υψηλής στρατηγικής του Ε. Βενιζέλου
9.2.2. Διεθνής νομιμοποίηση της υψηλής στρατηγικής των αντιβενιζελικών κυβερνήσεων

Κεφάλαιο 10
Αξιολόγηση της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
10.1. Εσωτερική-εξωτερική προσαρμοστικότητα
10.2. Στρατηγική σύζευξη μέσων-στόχων
10.3. Στρατηγική αποτελεσματικότητα
10.4. Βαθμός τρωτότητας
10.5. Εσωτερική συνέργεια των διαστάσεων της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
Καταληκτικές επισημάνσεις
Επίμετρο
Πραγματολογική επαλήθευση των αρχέτυπων της Θουκυδίδειας Παράδοσης
βιβλιογραφία
Ευρετήριο